U prvim sezonama rubrike analizirane su karte i brojni zapisi koji se posredno ili neposredno bave Starčevom, i na taj način postavljene su osnove za proučavanje prošlosti mesta. Tokom prethodne četiri godine pravo bogatstvo rubrike postala su kazivanja naših najstarijih sugrađana. Oni su dodatno oživeli atmosferu mesta kroz prikaz susreta sa životnom svakodnevicom pre pedeset do osamdeset godina. Priče protkane anegdotama, specifično upamćenim detaljima o objektima, ljudima ili događajima su se, kroz ovu rubliku u formi zamišljenih slika, ponovo odagrale u našim glavama.
Kroz ovu kratku retrospektivu prisetićemo se nekih zanimljivih detalja iz Starčevačkog šora.
Prva sezona vodila nas je kroz vekove, sve do 8000 godina unazad. Šetali smo prostorom iz vremena neolita gde smo saznali nešto o rečnim tokovima koji danas više ne postoje, poput toka koji je tekao na mestu današih Šumica i Radničkog naselja i toka na mestu današnjeg “prvog kanala“, koji su bili važan resurs tadašnjih stanovnika ovog područja. Zatim smo sagledali period antike i ranog srednjeg veka u kome smo ukazali na trasu prvog zabeleženog puta, koji je prolazio negde ispod današnjeg naselja Šumice iz pravca Rafinerije kao i izgled nekoliko manjih naselja koja su se nalazila na današnjem starčevačkom ataru. Saznali smo nešto i o prvim crkvama na potezu “đurđevac“ i “preko slatine“ koje su zabeležene u srednjem veku. Čitali smo opis ovog predela iz perioda Osmanskog carstva koji je govorio o nepreglednoj plavnoj vodenoj površini Dunava i visokoj travi “da se i konjanik može izgubiti“. Dati su zanimljivi podaci iz perioda austrijskog uticaja tokom DŽVII, DŽVIII i DŽIDŽ veka; kako je nastalo savremeno Starčevo, šta se dešavalo u periodu Bantske vojne granice, kada se kao nikada u istoriji planski oblikovao predeo kakav danas poznajemo. Ušoravanje ulica, planska parcelacija zemljišta i izrada meliorativnih kanala koje su većinski i danas oko nas zapravo su tada nastali. Dat je i osvrt na period dvadesetog veka, ali i pregled nastanka nekih savremenih građevina na čije smo se prisustvo već navikli.
Druga sezona donela je osvrt na znamenite Starčevce, lokalnu nošnju, kafanski život, zanatstvo, spomenike, narodno graditeljstvo i tradicionalnu ishranu.
Treća Sezona detaljnije je obrađivala nastanak starčevačkih šorova i delova naselja tokom tri veka gde su posebno izdvojene određene karakteristike koje su uticale na taj razvoj. Tako smo saznali da su najstarije ulice Baštenska, Borisa Kidriča i Maršala Tita, kao i početak JNA ulice. Sagledali smo razvoj Donjeg i Gornjeg kraja, razvoj Radničkog naselja i Šumica i dali osvrt na razvoj centra Starčeva.
Od četvrte do sedme sezone fokus je stavljen na intervjue meštana, gde beležimo blisku istoriju o kojoj nema mnogo zapisa, te ova svedočenja čine pravo bogatstvo za kasniju moguću ilustraciju ili značajniju istorijsku rekonstrukciju mesta. Do sada su intervjuisani: Nikola Petrović, Milivoj Popović, Stevan i Stojanka Milutinov, Ana Dogan, Božidar Veličković, Miloš Jakovljević, Nikola Poljak, Mirjana Korolija, Mile Babin, Mileva Živanović, Mira Perović, Pantelejmon Milićev, Stevan Terzić, Velinka Tomić, Ana Rajković, Dragan Stojanović, Mara Paulić, Marija Tomić, Zvonimir Pavlić, Andreja Orešković, Marija Leksović, Nikola Dimitrić, Nikola Lapić, Sava Kovačević, Slobodan Jovanović i Vasa Filipović.
Iz njihovih priča saznali smo mnogo o školskom životu, izgledu parka, mnogih pojedinačnih ulica. Kako su se zvali učitelji i nastavnici, kako se održavao park, nevolje sa blatom i uličnim svadbenim povorkama. Opisali smo mnoge objekte iznutra i spolja poput zgrade stare ambulante, pre izgradnje sadašnje, ili nekadašnje Piglerove kafane gde se danas nalazi osnovna škola. Saznali smo o vazdušnoj bitki tokom Drugog svetskog rata i bombardovanju nemačkog aerodroma koji se nalazio na putu ka Omoljici. Čitali smo uzbudljive filmske priče o borbama nadomak Starčeva i životu tokom burnih vremena. Saznali smo da je Starčevo imalo kuglanu, da se ulicama kretao traktor guseničar, kako je izgledala vršidba parnom mašinom. Našli smo se među radovima u polju uz pomoć konja, ili u pretovarenim zapregama na putu za pranje odeće i krpara ka Dunavu, Ponjavici i “valjari“. Saznali smo nešto o običajima poput kolone fijakera za vreme slave Panteleje, koja se protezala na stotine metara dužine. Zavirili smo u mnoga dvorišta i kuće sa zidanim furunama, kao i u neke zanatske radionice. Čitali smo o dečijim igrama i igračkama, kao i reakcijama na prve plastične igračke u mestu...
Mnoge od ovih priča nisu nigde objavljene osim u ovoj rubrici. Stoga, i ove sezone ćemo nastaviti da otkrivamo ovaj deo prošlosti mesta kako bi bili još bogatiji za nova saznanja i uživali u jedinstvenom vremeplovu koji nosi Starčevački šor.
Marko Ivošević